همه چیز درباره درخت آناناس - مراحل و نکات کاشت، داشت و برداشت درخت آناناس

در حال حاضر کشت و کار آناناس در گلخانه های احداث شده در سطح کشور کم و بیش به چشم می خورد بطوریکه اخبار مربوط به کشت و کار آناناس از شبکه های مختلف تلویزیونی و رادیویی به سمع و نظر هموطنان گرامی می رسد. از آنجا که محصول آناناس جزء میوه های گرانقیمت محسوب می شود کشت و پرورش آن در گلخانه از ارزش اقتصادی خوبی برخوردار است مضافاً توجه به نکته نیز اهمیت دارد که کشت آناناس همرا با موز نیز به صورت مخلوط امکان پذیر است.

که مزایای انجام چنین کشتی بیش از معایبی چون کاهش اندک قندها و اسیدهای موجود در میوه و یا استحکام بافت میوه است.اناناس گیاهی چند ساله و تک لپه است که از آمریکای جنوبی و هاوایی به سایر نقاط دنیا برده شده. آناناس میوه ای است گرمسیری از خانواده برومیلیاسه(Bromeliacea) که تا کنون ۱۸۰۰ گونه از آن در ۴۶ جنس شناسایی شده است.

گیاهان این خانواده دارای صفات مشترکی می باشند از جمله این خصوصیات می توان به تشکیل برگ بر روی ساقه ای کوتاه و فشرده (حالت روزت) اشاره کرد که وسط آنها حفره ای به وجود می آید که ساقه گل دهنده از میان آنها ظاهر می شود گلها بسیار زیبا و جذابند و درخشندگی آنها در کنار جذابیت برگها خود نمایی می کند همه آنها ریشه گوشتی دارند ولی مقدار زیادی از آب مورد نیاز خود را از طریق آب جمع شده در حفره وسط برگها جذب می کنند که اهمیت وجودی ریشه ها را کم رنگ می کند بطوریکه می توان تا ریشه دار شدن اندامهای گیاه در زمان تکثیر آب مورد نیاز گیاه را از طریق حفره میانی برگها تامین کرد.

این موضوع در نهالهای به وجود آمده از بذر نیز دیده می شود بطوریکه ریشه های اولیه عمر زیادی ندارند و از بین می روند و ریشه های ثانویه که قدرت انشعاب و نفوذ بهتری در خاک دارند جای آنها را می گیرند و رطوبت مورد نیاز از حفره میانی تامین می شود.

آناناس در مقابل خشکی و گرما نیز مقاومت خوبی دارد و سرمای ۰ تا ۵ درجه سانتیگراد را نیز تحمل می کند اما میوه آن در صورت مواجهه با دمای کمتر از ۱ درجه سانتیگراد سرمازده می شود و از نظر شکل تغییر می کند و ویتامین C و قند موجود در آن کاهش می یابد که سبب تغییر مزه در آن می گردد و اگر این سرما در زمستان تشکیل و ظهور گل باشد سبب کاهش کیفیت گل می شود. طول برگ اناناس معادل یک متر و عرض آنها ۶ تا ۷ سانتیمتر است.

قسمت فوقانی برگها قرمز ابلق و زیر آنها خاکستری نقره ای است در بعضی ارقام کناره و زیر برگ دندانه دار است حالت قرار گرفتن برگها مارپیچی است بطوریکه برگ اول و سوم بر روی یکدیگر قرار می گیرند(در کشور فیلیپین از فیبر موجود در برگ آناناس نوعی پارچه تهیه می کنند) حداکثر ارتفاع بوته یک متر که با گذشت زمان بوته پهن می شود و تا ۵/۱ متر مربع فضا را اشغال می کند که می تواند ناشی از تولید پاجوش باشد در حال حاضر مزارعی در دنیا وجود دارد که ۳۰ سال قدمت دارند اما بهترین و عاقلانه ترین راه احیاء، احداث مجدد باغ هر ۳ تا ۴ سال یکبار است میوه آناناس بر روی یک دمگل بلند و در انتهای ساقه گل دهنده ای به طول ۷ تا ۱۵ سانتیمتر تشکیل می شود.

تعداد گل بر حسب رقم ۱۰۰ تا ۲۰۰ عدد است که اجزاء آن مضربی از عدد ۳ شامل ۳ کاسبرگ که حفره ای به وجود می آورند که در قسمت بالایی به رنگ آبی و بنفش و در پایین سفید رنگ است که بسیار جذابند ۶ پرچم با تخمدانی تحتانی و ۳ برچه ای که هر برچه ۱۴ تا ۲۰ تخمک دارد که در دو ردیف قرار دارند کلاله از نوع ۳ قسمتی است باز شدن گلها از زمان ظهور گل ۱۰ تا ۲۰ روز طول می کشد و میوه از کلیه قسمتهای تخمدان، گل ونهنج به وجود می آید. دو خصوصیت در آناناس باید مد نظر قرار گیرند اول اینکه ظهور گل را می توان با اضافه کردن پودر سفید رنگ اتفون به غلظت PPM۱۰۰۰ در آب و پر کردن حفره وسط برگها جلو انداخت و سبب گل انگیزی در آناناس شده زیرا اتفون سبب آزاد شدن اتیلن و تحریک گل دهی و رشد و نمو سلولهای گیاهی است.

گل معمولاً بعد از ۱۵ ماه از زمان کاشت ظاهر می شود که دو جنسی است اما میوه بدون دخالت گل نر تشکیل می شود در ارقام دارای بذر (N۲) گرده فعال است که بدلیل خود ناسازگاری عمل اخته کردن گل و گرده افشانی توسط دست از سایر ارقام سازگار انجام می شود بهترین زمان این کار صبح زود در زمان باز شدن گلها است و این کار برای تهیه بذر و بررسی صفات بوجود آمده از توارث انجام می شود.

(نکته قابل توجه اینکه عمل گرده افشانی بر روی میوه هایی که عموماً در بازار دیده می شود ارقام دارای بذر N۲در طبیعت توسط پرندگان انجام می شود)

یک میوه مجتمع هستند که از بوته های بوجود آمده از طریق تکثیر غیر جنسی(از طریق ریشه دار کردن اجزاء مختلف اندام گیاه)تولید شده اند و میوه هایی تا ۵/۲ کیلوگرم نیز تولید می کنند اولین محصول بوته آناناس در سال دوم تشکیل می شود که بهترین محصول به شمار می رود. سال بعد شاخه ۲ تا شده و دو آناناس کوچکتر به وجود می آورد و در سال سوم میوه دهی ۴ میوه کوچکتر تولید می کند که به ترتیب کیفیت میوه در هر سال پایین تر می آید گلهای بوجود آمده در زمستان میوه خود را در تابستان می توانند عرضه کنند.

آناناس گیاهی علفی ،تک لپه ودائمی بوده وبومی مناطق گرمسیری آمریکای جنوبی میباشد.آناناس در بین گیاهان گرمسیری پس از موز وانبه مهمترین میوه بوده وبز گترین تولید کنند گان آن تایلندففیلیپین وبرزیل میباشند.

آناناس مثل موز یک گیاه منو کار پ اس( یعنی بوته ان یک بار گل ومیوه میدهد وپس از آن از بین میرود ومیوه در سالهای قبل روی شاخه های فرحی بوجود می آید.

میوه اناناس در سال دوم بعد از برداشت تولیید میشود که اصطلاحآ به آن محصول اصلی میگویند.محصول دوم وسوم راتون نام دارد.

بزرگترین میوه ها وبیشترین محصول مربوط به محصول اول است ومحصول اول روی شاخه های اصلی بوجود می آید.

طول کاشت تا برداشت اولین محصول اناناس بسته به شرایط مختلف بین۱۵ تا۲۲ ماه طول میکشد.

آب وهوا مورد نیاز آناناس :

آناناس مخصوص مناطق گرمسیری بوده وبه آب وهوای سرد حساس است.دمای کمتر از c ۷ به ان آسیب میزند.موسط دمای سالانه مورد نیاز c ۱۶.۲_۲۷.۴ است وبهترین دما برای رشد گوشت آن ۲۰_۳۰ cاست .درفصل سرد اندازه میوه ها کاهش ،گوشت میوه کاهش ونسبت اسید به قند افزایش می یابد.

خاکهای مناسب برای پرورش آناناس لومی شنی بازهکش مناسب میباشند.خشکی را به مدت طولانی تحمل کرده وph مناسب برای آن ۴٫۵تا ۶٫۵ است.

ازدیاد آناناس

آناناس به روش جنسی (بذر)تکثیر نمیشود واز بذر فقط در برنامه های اصلاحی استفاده خواهند کرد.بذر ان دارای پوسته سخت بوده وخواب ندارد وقوه نامیه ان هم کم است.

بنابر این ازدیاد آناناس به روش های غیر جنسی وقطعات تکثیری مختلف صورت میگیرد.

انواع قطعات تکثیری مختلف در آناناس عبارتند از :

۱:پاجوش ها( Sucker):

این اندام ها روی ریشه شکیل میشوند وتعداد انها در هر بوته آناناس خیلی کم است واز صفر تا یک عدد میباشد.به همین خاطر ،روش مطمئنی برای تکثیر آناناس نمی باشد.پاج.شها سریعتر از همه قطعات تکثیری رشد رویشی خود را طی میکنند وپس از ۱۲ الی ۱۴ ماه میوه میدهند.

۲:شاخه های فرحی (جست)(Shoots):

این شاخه ها روی ساقه اصلی تشکیل شده وتعداد انها بین صفر تا۳ عدد می باشد.اگر به شاخه های فرحی اجازه رشد کافی داده شود تبدیل به محصول راتون میشوند،ولی میتوان آنها را از گیاه اصلی جدا کرده جداگانه کاشت .شاخه های فرحی ۱۸ تا ۲۰ ماه بعد از کاشت گل میدهند.

۳_ اسلیپ(Slip):

این اندام ها در انتهای شاخه اصلی وروی دم گل آذین بوجود می آیند.تعداد آنها در هر گیاه۵ تا ۱۰ عدد میباشد.زمانی که وزن هر کدام از آنها به ۳۰۰ تا ۵۰۰ گرم رسید، آنها را جدا کرده به عنوان گیاه تکثیری می کاریم.اسلیپ ها ۱۶ تا ۱۸ ماه پی از کاشت گل می دهند.

۴_ هاپس(Hapas):

این اندام از زیر میوه واز نزدیکی اسلیپ خار ج میشوند و۱۸ الی ۲۰ ماه پس از جداسازی از گیاه مادری وکاشت گل میدهند.

۵:تاج(Crown):

به برگهای فشرده بالای میوه اج می گویند که حاوی جوانه بوده ومیتوان از انها به عنوان اندام تکثیری استفاده کرد.گیاهان حاصله از تاج یکنواخت بوده ومی توان تاج ها را از میوه جدا کرد وکشت نمود.تاجها دیرتر از سایر قطعات تکثیری میوه میدهند وپس از ۲ الی ۲۲ ماه میوه می دهند.

از بین اندام های گفته شده اسلیپ ها ،شاخه های فرعی وتاج برای تکثیر مناسب تر هستند.علاوه براینها می توان ساقه اصلی گیاه را نیز مانند دیفن باخیا قطعه قطعه کرد وهر قطعه را جداگانه کاشت.

همچنین در آناناس درحد فاصل ریشه وساقه قسمتی به نام بووت یا استومپ وجود دارد که میتوان ریشه ادار کرد وکاشت.

عادت گلدهی در آناناس:

گلهای آناناس عمومآ در زمستان القا شده ومیوه ها در تابستان می رسند.گلدهی آناناس توسط: شب های با دمای ۱۵c،خشکی،دود دادن،کاربرد کلسیم،اتیلن ومواد تولید کننده آن(اتفن واستیلن)،NAA،BOH،تحریک می شود.گلهای آناناس به صورت انتهای بوده وگل آذین حاوی ۱۰۰ تا ۲۰۰ گلچه می باشد.مرحله خروج گلآذین در آناناس را قلب قرمز می نامند،که علت ان وجود ۵تا۷ براکته قرمز رنگ است.

میوه دهی در آناناس :

اناناس pineapple

میوه آناناس از نوع سینکارپ بوده وهر میوه از تعداد زیادی گل که روی یک نهنج برجسته گوشتی قرار دارند ،تشکیل شده است.بخش خوراکی میوه از تخمدان ها،پایین کاسبرگها وبراکته ها تشکیل شده است.پوست میوه آناناس ترکیبی از کاسبرگهاو بافت براکته ها وقسمت های انتهای تخمدان بوده که حالت واکسی دارد.

میوه اناناس فاقد بذر بوده ومعمولا به صورت پارتنوکارپ اختیاری می باشد.اگر گرده افشانی صورت گیرد درون میوه بزر تشکیل میشود که کیفیت میوه ها کاهش میابد.

در آناناس ۳ ماه پس از گلدهی میوه قابل برداشت خواهد بود.میوه آناناس نافرازگرا بوده بنابر این تغیر رنگ واندازه میوه نمی تواند زمان دقیقی برای برداشت راتعیین کند ومعمولا برای تازهع خوری محصول را زمانی برداشت میکنند که چشم های میوه سبز کم رنگ درخشان باشند ومحصول زمستانه زمانی برداشت می شود که پایین میوه زرد شده باشد.

همچنین میزان TSSمیوه درهنگام برداشت در بالای میوه باید ۱۰ ودر پایین میوه ۱۲ باشد.

بعد از برداش باید میوه ها را در دمای ۷تا ۸ درجه سانتی گراد ورطوبت نسبی ۸۰ تا ۹۰ درصد نگه داری کرد.

موطن اصلی آناناس آمریکای مرکزی می‌باشد. گیاهی تک‌لپه‌ای، گرمسیری و علفی چندساله است. دارای یک گل‌آذین و میوه انتهایی بوده و مشخصه اصلی این خانواده گلدهی شاخساره برای یک‌بار است. آناناس به وسیله پاجوش‌هایی که از پایه ساقه بلند می‌شود جایگزین می‌گردد. از نظر سیستم ریشه‌ای، ریشه‌های آن سطحی، محدود و نابجا بوده و به شکل افقی تا ۶۰ سانتی‌متر و عمق تا یک متر گسترش دارند. وقتی پاجوش‌ها را می‌کاریم ریشه‌ها در اعماق پایین‌تر قرار می‌گیرند، ولی اگر ساقه جوش‌ها و تنه جوش‌ها را بکاریم ریشه‌های آن بالاتر آمده و در سطح خاک قرار می‌گیرد و به خاطر بالا بودن ریشه‌ها و سطحی بودن آنها مزرعه آناناس را هر ۴-۳ سال یک‌بار تجدید می‌کنند.

آناناس مثل موز ساقه کاذب دارد که از به هم پیوستن دمبرگ‌ها بوجود می‌آید. برگ‌ها از ساقه بزرگترند، رنگ برگ‌ها معمولاً در قسمت فوقانی قرمز ابلق و در سطح زیرین خاکستری نقره‌ای است. تعداد برگ‌ها به ۸۰-۶۰ عدد می‌رسد. ساختمان برگ طوری است که در سطح رویی فاقد روزنه بوده و در سطح زیرین دارای روزنه است. در هر میلیمتر مربع برگ ۸۵-۷۰ روزنه دارد. یکی از سلول‌های کناری روزنه رشد کرده و به‌صورت در پوش روی روزنه قرار می‌گیرد این درپوش به “صفحه تریکوم” معروف است. لذا تعرق را به حداقل می‌رساند. برگ‌ها به شکل روزت هستند. همچنین برگ‌ها نوک تیز و پهن هستند . برگ‌ها کمی فرورفته بوده و آب را به سطح پایین و ریشه‌ها هدایت می‌کنند. حاشیه برگ‌ها در برخی ارقام دارای مقداری خار است، این خارها هرقدر کمتر و نرم‌تر باشند بهتر است. در کولتیوارهای اصلاح شده کمتر و نرم‌ترند. برگ‌ها قبل از گلدهی باز می‌شوند. جوانه انتهایی ساه گل را به‌وجود می‌آورد.گل‌های آناناس دوجنسی و کامل است. یعنی اعضای گل ۳ یا مضربی از ۳ است. ۳ کاسبرگ، ۳ گلبرگ و ۶ پرچم و یک مادگی دارد و تخمدان ۳ برچه‌ای دارد. گل‌آذین آن ۲۰۰-۱۰۰ گل دارد که باعث تشکیل میوه مرکب می‌شود که syncarpe نامیده دارد. گل‌ها دارای شهد است هر میوه مرکب از چند گل جدا از هم تشکیل شده که بر روی یک گل‌آذین متراکم قرار دارند. مثل توت سفید، انجیر و آناناس. در آناناس میوه مرکب، ترکیب میوه‌چه‌های شبیه سته، پایه کاسبرگ‌ها و براکته‌های گل می‌باشد. میوه رسیده شبیه میوه کاج بوده ولی ابعاد آن فرق می‌کند به‌طور متوسط عریض‌ترین قسمت در ته میوه است. وزن میوه حدوداً میانگین ۲/۲ کیلوگرم است (در رقم Cayenne).

گوشت میوه رسیده سفید تا زرد است. قسمت خوراکی میوه ۶۰% کل میوه را تشکیل می‌دهد و ۸۵% قسمت خوراکی میوه را آب تشکیل مى‌دهد. در بالای میوه تاج (crown) میوه وجود دارد. که حاوی ۵۰-۱۵عدد برگ است و از این قسمت نیز برای ازدیاد استفاده می‌کنند. فایده دیگر crown این است که سایه روی میوه در حال نمو ایجاد می‌کند و لذا احتمال آفتاب سوختگی میوه را کاهش می‌دهد. زیر میوه تنه جوش یا slip وجود دارد ودر کنار برگ‌ها پاجوش دیده می‌شود. همچنین بر روی ریشه پاجوش‌های زیرزمینی تولید می‌گردد.

از نظر آب و هوا آناناس در هوای ۳۵-۱۶ درجه سانتی‌گراد رشد می‌کند. بهترین دما برای آن ۲۶-۲۰ درجه سانتی‌گراد بوده و دمای بالا و پایین در کیفیت و نسبت قند به اسید میوه تأثیر می‌گذارد . مقاومت رقم Queen نسبت به تغییرات دما از رقم Cayenne بیشتر است. آناناس تا حدی به خشکی مقاوم است و جزو گیاهان CAM به حساب می‌آید. رطوبت بالای هوا، شب‌های خنک و نور کامل خورشید را می‌پسندد و دلیل مقاومت به خشکی آن یکی به خاطر ساختمان برگ و دیگری جزو گیاهان CAM بودن است.

از نظر خاک، خاکی با عمق متوسط ۱ – ۵/۰ متر با زهکش خوب و بافت لوم رسی شنی یا بافت شنی را می‌پسندد. بهترین pH برای آن حالت اسیدی است که محدوده ۶/۵ – ۵/۴ برای آن مناسب است. البته در برخی از منابع محدوده ۵/۶ – ۵ را نوشته‌اند، ولی در حالت کلی شرایط اسیدی خاک و خاک‌های با زهکشی خوب را می‌پسندد. به زهکشی پایین خیلی حساس هستند. Ec کمتر از des/m ۵/۰ برای پرورش آن مناسب است. در خاک بایستی مقدار زیادی مواد آلی و پتاسیم وجود داشته و خاک باید غنی و حاصلخیز باشد تا تولید خوب وجود داشته باشد. خاک‌هایی با میزان بالای آلومینیوم و منگنز را تحمل می‌کنند و موادآلی و پتاسیم زیاد برای تولید حداکثر محصول ضروری است.

گرده‌افشانی و تشکیل میوه

در ارقام تجاری به دلیل اتواستریل بودن یا خود عقیم بودن گل‌ها، خودناسازگاری وجود دارد و به همین خاطر به طریقه پارتنوکارپی میوه می‌دهند در ارقام وحشی حالت عقیمی کم است و تعدادی از گل‌ها می‌توانند تلقیح شده و دانه‌های سفتی تولید کنند و پارتنوکارپی اختیاری بوده و اگر گرده افشانی شود تولید دانه می‌کند. گرده‌افشانی توسط مرغ مگس‌خوار و پرنده شهدخوار انجام می‌شود. آناناس‌های اهلی یا تجاری تریپلوئید هستند و در اثر جهش از آناناس‌هاى دیپلوئیدها به‌وجود آمده‌اند. برای زودرسی و یکنواختی تشکیل میوه از هورمون‌هایی نظیر اتیلن و نفتالین استیک اسید استفاده می‌کنند.

بحث مهمی که در آناناس وجود دارد ازدیاد آن است که به طریقه غیرجنسی صورت می‌گیرد و در آن از ۴ نوع نمونه گیاهی از ۴ قسمت گیاه استفاده می‌شود.

آناناس با نام علمی «Ananas comosus» از خانواده بروملیاسه (Bromeliaceae) می‌باشد که گیاهانی غالباً علفی و تقریباً درختچه مانند به ارتفاع ۱ تا ۱٫۵ متر هستند و بزرگی برجستگی روی آن از ۳۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر متغیر است. مشخصه اصلی این خانواده گلدهی شاخساره برای یک بار است. آناناس به وسیله پاجوش‌هایی که از پایه ساقه بلند می‌شود، جایگزین می‌گردد. گیاه آناناس از نظر سیستم ریشه‌ای، ریشه‌های سطحی، محدود و نابجا دارد که به شکل افقی تا ۶۰ سانتی‌متر و عمق یک متر گسترش دارند. در واقع به خاطر بالا بودن ریشه‌ها و سطحی بودن آن‌ها، مزرعه آناناس را هر ۳ تا ۴ سال یک بار تجدید می‌کنند.

آناناس مانند موز ساقه کاذب دارد که از به هم پیوستن دمبرگ‌ها به وجود می‌آید.

در درختچه آناناس، برگ‌ها نوک‌تیز و پهن بوده و از ساقه بلندتر هستند. رنگ برگ‌ها معمولاً در قسمت فولانی، قرمز ابلق و در سطح زیرین خاکستری نقره‌ای است. تعداد برگ‌های هر درختچه آناناس به ۶۰ تا ۸۰ عدد می‌رسد. ساختمان برگ‌ها به گونه‌ای است که در سطح رویی فاقد روزنه بوده اما در سطح زیرین دارای روزنه است. در هر میلی‌متر مربع برگ درختچه آناناس، ۷۰ تا ۸۵ روزنه وجود دارد که یکی از سلول‌های کناری روزنه رشد کرده و به صورت درپوش، روی روزنه قرار می‌گیرد. این درپوش به صفحه تریکوم معروف است و با وجود این درپوش، تعرق به حداقل می‌رسد. برگ‌های درختچه آناناس دارای انحنا می‌باشند که سبب می‌شود آب به سمت پایین برگ و ریشه‌ها هدایت شود. حاشیه برگ‌ها در برخی ارقام آناناس دارای مقداری خار است و این خارها هر قدر کمتر و نرم‌تر باشند، بهتر است. برگ‌ها قبل از گلدهی باز می‌شوند.

گل در درختچه آناناس در واقع همان جوانه انتهایی ساقه است. گل‌های آناناس دوجنسی و کامل است یعنی اعضای گل، ۳ یا مضربی از ۳ است. گل‌آذین آناناس ۱۰۰ تا ۲۰۰ گل دارد که باعث تشکیل میوه‌های مرکب می‌شوند که سینکارپ (Syncarpe) نامیده می‌شوند. هر میوه مرکب از چند گل جدا از هم تشکیل شده که بر روی یک گل‌آذین متراکم قرار دارند (مانند انجیر و توت سفید) و در همین حین، گل‌آذین نیز به شکل گوشتی و قابل خوردن درمی‌آید.

در زمان شکوفایی گل‌های آناناس، در هر روز تنها یک یا چند گل باز می‌شود و به این ترتیب باز شدن گل‌ها در مدت ۳ الی ۴ هفته اتفاق می‌افتد. باز شدن گل‌ها، از قاعده گل آغاز می‌شود. گل‌های آناناس دارای شهد می‌باشند.

در آناناس میوه مرکب از ترکیب میوه‌چه‌های شبیه سته، پایه کاسبرگ‌ها و براکته‌های گل می‌باشد. میوه رسیده آناناس شبیه میوه کاج بوده ولی ابعاد آن متفاوت است. در واقع شاید به همین خاطر باشد که نام انگلیسی آن را «Pineapple» به معنای «سیب کاج» گذاشته‌اند.

معمولاً از زمان باز شدن آخرین گل تا رسیدن میوه، چهار ماه زمان لازم است. به طور متوسط، عریض‌ترین قسمت در ته میوه است. وزن میوه به طور میانگین حدود ۲ کیلوگرم است. قسمت خوراکی میوه ۶۰ درصد کل میوه را تشکیل می‌دهد و ۸۵ درصد قسمت خوراکی میوه را آب تشکیل می‌دهد. در بالای میوه، تاج (Crown) میوه وجود دارد که حاوی ۱۵ تا ۵۰ عدد برگ است. از این قسمت برای ازدیاد گیاه آناناس استفاده می‌کنند. البته فایده دیگر وجود تاج یا Crown این است که روی میوه در حال نمو حالت سایه ایجاد می‌کند و در نتیجه احتمال آفتاب سوختگی میوه را کاهش می‌دهد.

از نظر شرایط آب و هوایی، آناناس در دمای ۱۶ تا ۳۵ درجه سانتی‌گراد رشد می‌کند اما بهترین دما برای آن ۲۶-۲۰ درجه سانتی‌گراد می‌باشد و دماهای پایین‌تر و بالاتر، در کیفیت و نسبت قند به اسید میوه تأثیرگذار است. البته میزان دمای مطلوب در گونه‌های مختلف آناناس متفاوت است به عنوان مثال مقاومت رقم Queen نسبت به تغییرات دما از رقم Cayenne بیشتر است.

آناناس تا حدودی نسبت به خشکی هوا مقاوم است به این دلیل که جزو گیاهان CAM به شمار می‌آید. گیاهان CAM گیاهانی هستند که در اثر شرایط سخت و خشک آب و هوایی، به نوعی فرایند سوخت و ساز مجهز شده‌اند که طی آن دی‌اکسید کربن تنها در طول شب جذب گیاه می‌شود و در طول روز روزنه‌های هوایی گیاه برای جلوگیری از تبخیر اضافی آب، بسته می‌شوند در نتیجه عمل فتوسنتز در این گیاهان، فقط در شب انجام می‌شود.

CAM به انگلیسی مخفف‌شده عبارت «متابولیسم اسید کراسولایی» است. به زبان ساده‌تر، مقدار اسید آلی موجود در این گیاهان در هنگام شب افزایش می‌یابد و اگر یک برگ این گیاهان را در نزدیکی صبح مزه کنیم، ترش است که این به خاطر ذخیره اسید مالیک در واکوئل آن‌ها می‌باشد. مقدار اسید آلی موجود در این گیاهان، در روشنایی روز بعد کاهش می‌یابد.

البته دلیل مقاومت آناناس به خشکی هوا علاوه بر این عامل، به خاطر ساختمان برگ آن نیز می‌باشد.

این گیاه در مناطقی که بارندگی سالیانه حدود ۶۰۰ میلی‌متر باشد، به آبیاری نیاز ندارد اگرچه به منظور برداشت میوه در حجم تجاری، به ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی‌متر بارندگی (یا آبیاری) سالیانه و رطوبت نسبی ۷۰ تا ۸۰ درصد نیاز دارد.

گیاه آناناس خاکی با عمق متوسط ۰٫۵ تا ۱ متر با زهکش خوب و بافت لوم رسی- شنی یا بافت شنی را می‌پسندد. بهترین PH برای آن حالت اسیدی است که محدوده ۵٫۶-۴٫۵ برای آن مناسب است. البته در برخی منابع، محدوده ۶٫۵-۵ درج شده است. این گیاه به زهکشی پایین بسیار حساس است و در خاک بایستی مقدار زیادی مواد آلی و پتاسیم وجود داشته باشد. برای تولید یک محصول خوب، خاک باید غنی و حاصلخیز باشد.

برای ایجاد همزمانی در برداشت محصول آناناس، گیاهان را به طور مصنوعی و به کمک مواد شیمیایی، تحریک به گلدهی می‌کنند. این کار سبب می‌شود که دفعات برداشت محصول از یک مزرعه، به دو تا چهار مرتبه کاهش یابد. گلدهی طبیعی ممکن است نظم برداشت و بازاررسانی محصول را کاهش دهد گرچه تحریک گلدهی به طریق مصنوعی نیز در صورتی که در هوای سرد و یا طول روز کوتاه انجام شود، همین نتیجه نامطلوب را در پی خواهد داشت.

مسئله اصلی در هنگام برداشت و بسته‌بندی آناناس، خراشیدگی میوه است تا حدی که حتی انداختن میوه‌ها از ارتفاع ۳۰ سانتی‌متر بر روی هم نیز باعث ایجاد خسارات زیادی در محصول می‌شود و سبب تغییر رنگ گوشت میوه به کاهی و خروج محتویات سلول و از بین رفتن بازارپسندی میوه می‌گردد.

میوه‌ها پس از برداشت در آب شستشو شده و سپس به وسیله موم‌های پارافینی و یا برخی مواد دیگر پوشانده می‌شوند. این کار ظاهر میوه را بهبود بخشیده و تلفات آب و در عین حال برخی از علائم سیاه شدن داخلی میوه (در اثر سرمازدگی) را کاهش می‌دهد.

در ۱۰۰ گرم آناناس، مواد زیر یافت می‌شود:

انرژی	۵۰ کیلوکالری
کربوهیدرات‌ها	۱۳ گرم
قندها	۹٫۸۵ گرم
فیبر	۱٫۴ گرم
چربی	۰٫۱۲ گرم
پروتئین	۰٫۵۴ گرم
ویتامین B1	۰٫۰۷۹ میلی‌گرم
ویتامین B2	۰٫۰۳۲ میلی‌گرم
ویتامین B3	۰٫۵ میلی‌گرم
ویتامین B5	۰٫۲۱۳ میلی‌گرم
ویتامین B6	۰٫۱۱۲ میلی‌گرم
ویتامین B9 (اسید فولیک)	۱۸ میکروگرم
ویتامین C	۴۷٫۸ میلی‌گرم
کلسیم	۱۳ میلی‌گرم
آهن	۰٫۲۹ میلی‌گرم
منیزیم	۱۲ میلی‌گرم
منگنز	۰٫۹۲۷ میلی‌گرم
فسفر	۸ میلی‌گرم
پتاسیم	۱۰۹ میلی‌گرم
سدیم	۱ میلی‌گرم
روی	۰٫۱۲ میلی‌گرم

آناناس به طور طبیعی شیرین است و نیازی به اضافه کردن شکر نیست. میوه آناناس را می‌توان به صورت تازه مصرف نمود یا در سالاد استفاده کرد یا به همراه ماست میل نمود. نوشیدن آب این میوه نیز بسیار مفید است در صورتی که به طور طبیعی گرفته شده باشد نه در بسته‌بندی‌های کارخانه‌ای. همچنین برگه‌های خشک‌شده این میوه نیز در فروشگاه‌ها موجود است.

پرورش آناناس در جهان

آناناس بومی ناحیه گرمسیری قاره آمریکا بوده و خاستگاه آن جنوب برزیل و پاراگوئه می‌باشد یعنی جایی که امروزه همچنان اقوام وحشی این میوه در آن می‌روید.

به نظر می‌رسد آناناس توسط سرخپوستان اهلی شده و بسیار قبل از ورود اروپاییان به قاره آمریکا، در نتیجه مهاجرت سرخپوستان به شمال، به مکزیک، آمریکای مرکزی و شمال رشته‌ کوه‌های آند برده شده است. سرخپوستان کارائیب آناناس را در بیرون ورودی خانه‌های خود به عنوان نماد دوستی و مهمان‌نوازی قرار می‌دادند.

کریستف کلمب و ملوانانش، این میوه را برای اولین بار در سال ۱۴۹۳ میلادی در جزیره گوادلوپ و برای دومین بار در سال ۱۵۰۲ میلادی در پاناما دیدند.

در سال ۱۵۵۷ میلادی یک روحانی برزیلی برای اولین بار از نام «آناناس» (ananas) برای این میوه استفاده کرد. او این نام را از واژه «nana» که سرخپوستان به کار می‌بردند، برگرفت.

پس از کشف آناناس این میوه به طور تصادفی و یا با هدف معرفی گونه‌های گیاهی دنیای جدید، به سرعت در میان کشورهای متعددی وارد گردید. در اوایل قرن شانزدهم، اسپانیایی‌ها آناناس را به فیلیپین و احتمالاً هاوایی و گوام معرفی کردند. این میوه در سال ۱۶۵۰ میلادی به اروپا وارد شد.

اولین مقیاس قابل ملاحظه از کشت این میوه در اوآهو (Oahu) بود که در سال ۱۸۸۵ میلادی و به مساحت ۲ هکتار انجام گرفت.

عمده‌ترین تولیدکنندگان آناناس در جهان کشورهای فیلیپین، تایلند، کاستاریکا، اندونزی، شیلی، برزیل، هند، نیجریه، مکزیک، ویتنام، کلمبیا و مالزی می‌باشند.

این گیاه در میان محصولات تولیدی کشورهای کوبا، هاوایی و پورتوریکو، رتبه اول را دارد.

از برگ‌های خاردار این میوه در جزایر فیلیپین (در جنوب شرق آسیا) رشته‌هایی به دست می‌آید که با آن پارچه می‌بافند.

پرورش آناناس در ایران

آناناس میوه‌ایست که در ایران نیز کشت و پرورش داده می‌شود. جنوب ایران یکی از نقاط کاشت آناناس می‌باشد.

خواص آناناس

آناناس با عطر ویژه‌اش، یکی از میوه‌های منحصر به فرد دنیا محسوب می‌شود و بسیار لذیذ و مقوی است. آناناس سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی مختلف از جمله ویتامین A، ویتامین C، ویتامین‌های گروه B، کلسیم، فسفر و آهن است و در درمان برخی بیماری‌ها و ناراحتی‌های جسمی، نقش درمان‌کننده دارد. این میوه شیرین و خوشمزه تقریباً در تمام گروه‌های سنی طرفدار و علاقمند دارد.

* میوه خام و رسیده آناناس حاوی یک آنزیم پروتئولیتیک به نام «بروملین» یا «بروملائین» (Bromelain) است که اولین مرتبه در سال ۱۹۸۱ میلادی از آن استخراج شد. این ماده در میوه آناناس به میزان کمی وجود دارد و بیشتر در ساقه آن به فراوانی یافت می‌شود. بروملین به عنوان ضد آماس پس از اعمال جراحی دندان، جراحی زنان، جراحی عمومی، درمان کوفتگی‌ها، خون‌مردگی‌ها، زخم‌های بعد از تصادفات و آبسه‌ها به کار می‌رود. از عصاره بروملین کپسول، کرم یا پانسمان‌های پزشکی تهیه می‌کنند.

* بروملین موجود در آناناس عملکرد پروتئینی را که در ۳۰ درصد سرطان‌ها دخیل است، متوقف کرده و قادر است سیستم ایمنی بدن را برای هدف قرار دادن و نابود ساختن سلول‌های سرطانی تحریک کند. دریافت زیاد این آنزیم به مدت چند ماه، باعث از بین رفتن تومورهای سرطانی می‌شود بدون این که عارضه جانبی ایجاد کرده باشد.

این خاصیت آناناس به ویژه در سرطان سینه، ریه، روده بزرگ، تخمدان و سرطان پوست به اثبات رسیده است.

* آناناس دردهای ناشی از آرتروز و آرتریت را تسکین می‌دهد. این خاصیت آناناس به وجود آنزیم بروملین بازمی‌گردد که یک ضدالتهاب طبیعی فوق‌العاده است. بدین به راحتی می‌تواند این آنزیم را جذب و وارد خون کند. در این صورت این آنزیم باعث تنظیم فعل و انفعالات شیمیایی بدن می‌شود و از بروز التهاب در بدن جلوگیری می‌کند. این آنزیم گرما، قرمزی موضعی و ورم این بیماری‌ها را کاهش می‌دهد.

* آناناس برای افراد مبتلا به اضافه وزن مناسب بوده و این افراد می‌توانند در دوره رژیم لاغری خود از آن بهره ببرند زیرا بروملین موجود در این میوه باعث تخریب فیبرهای کلاژن که سلول‌های چربی را در خود ذخیره می‌کنند می‌شود. بروملین ضداحتباس آب است و آب جمع شده در سطح سلولیت‌ها را از بین می‌برد.

* آناناس میوه‌ای اشتها برانگیز بوده و برای افرادی که با هضم غذا مشکل دارند، بسیار مناسب است. این میوه اسید معده و نفخ را کاهش می‌دهد.

* حتماً دیده‌اید که هنگامی که به عیادت بیمار به ویژه افرادی که به تازگی جراحی کرده‌اند می‌روند، آناناس می‌برند. در خصوص دلیل این امر گفته می‌شود بروملین موجود در آناناس، باعث التیام زخم‌ها می‌شود زیرا جریان خون را بیشتر کرده و سبب می‌شود مواد مغذی سریع‌تر به زخم‌ها برسد. البته لازم به ذکر است که بروملین در فرایند کنسروسازی و پخت از بین می‌رود از این رو آناناس تازه نسبت به کمپوت آناناس، خواص بیشتری دارد.

* بر اساس طب چینی، آناناس خاصیت خنک‌کنندگی دارد و برای درمان آفتاب‌سوختگی بسیار مفید است.

* آناناس در درمان بیماری‌های روده مناسب بوده و برای برطرف نمودن یبوست، از آن استفاده می‌شود.

* آناناس در پیشگیری و درمان بیماری‌های قلبی و عروقی مفید است. این میوه همچنین مانع لخته شدن خون شده و به از بین بردن رسوب روی دیواره‌های سرخرگ کمک می‌کند.

* آناناس حاوی منگنز است و مصرف آن برای استخوان‌سازی و سلامت استخوان‌ها مفید است.

* آناناس به دلیل برخورداری از ویتامین C، نقش مؤثری در بهبود سرماخوردگی، تسکین گلودرد و کاهش میزان سرفه دارد. همچنین پزشکان به افرادی که زیاد دچار سرماخوردگی می‌شوند توصیه می‌کنند آب آناناس بنوشند.

* آناناس به دلیل برخورداری از ویتامین C، خطر بیماری‌های لثه را کاهش می‌دهد و با باکتری‌های مهاجم و سموم دیگری که باعث بیماری لثه می‌شود، مبارزه می‌کند.

* آناناس در حفظ سلامتی چشم مؤثر بوده و مانع از بیماری‌های چشمی مربوط به سن می‌شود.

* آناناس به راحتی مخاط بدن را پاکسازی می‌کند و در عین حال به درمان سایر علائم و مشکلات تنفسی همچون برونشیت، آسم و ذات‌الریه کمک می‌کند.

* آناناس حاوی پکتین فراوان است و این ماده در کاهش کلسترول خون مؤثر است. لازم به ذکر است که پکتین موجود در آناناس با پختن این میوه، آزاد می‌شود.

* آناناس و آب این میوه برای ورزشکاران بسیار مفید است زیرا آناناس از نظر تأمین انرژی برای بدن هم‌پایه موز می‌باشد.

* آناناس در خانم‌ها باعث کاهش درد قاعدگی می‌شود.

* اگر آناناس به همراه غذا خورده شود، به گوارش غذا کمک می‌کند و برای افراد مبتلابه سوء هاضمه مفید است. این افراد می‌توانند ۱ تا ۲ ساعت قبل یا بعد از غذا آناناس بخورند.

* آب آناناس دارای مقدار زیادی پتاسیم است که به حفظ تعادل الکترولیتی بدن کمک می‌کند و برای افراد مبتلا به فشار خون مفید می‌باشد.

* آب تازه میوه آناناس، در دفع کرم‌های روده‌ای، دیفتری، عفونت گلو و تهوع صبحگاهی مؤثر است.

* آب آناناس مُدر است و ادرار را زیاد می‌کند از این رو برای بیماران کلیوی مناسب است.

* آناناس در تازگی و جوانی بافت پوست مؤثر است زیرا این میوه حاوی ویتامین C و بتاکاروتن است و به همین دلیل باعث افزایش ساخت کلاژن و الاستین (بافت پروتئینی پوست) می‌شود و خون‌رسانی به پوست را افزایش می‌دهد. این خون‌رسانی بهتر به پوست، موجب رشد و ترمیم سلول‌ها می‌شود. خوردن آناناس به اشخاصی که پوست آنان کوپروز فراوان (عروق پرخون در زیر پوست) دارند نیز توصیه می‌شود زیرا بروملین موجود در آناناس، موجب حل شدن تجمعات سلول‌های خونی می‌شود.

* استفاده از آناناس فقط در موارد پزشکی خلاصه نمی‌شود. از خواص دیگر آنزیم بروملین موجود در آناناس، می‌توان به نرم نمودن بافت‌های گوشت اشاره کرد. خواباندن گوشت سفت و ناپز در کنار آناناس قطعه قطعه شده، موجب نرم شدن گوشت می‌شود. پختن گوشت با آناناس نیز به نرم شدن بافت‌های گوشت کمک می‌کند.

* از آنزیم مخصوص در آناناس می‌توان در تهیه غذاهای ژلاتینی مانند انواع دسرها و ژله استفاده کرد.

* در فیلیپین از برگ‌های له شده آناناس به همراه نمک، مرهمی ساخته و با آن کمر را ماساژ می‌دهند که منجر به تسکین کمر درد می‌شود.

نکات مهم

– همانطور که گفته شد در آناناس آنزیم بروملین وجود دارد اما ممکن است برخی افراد نسبت به این ماده آلرژی داشته باشند. زنان باردار و شیرده، کودکان زیر ۶ سال، کسانی که داروهای ضدانعقاد خون و آسپرین و مکمل‌هایی با خاصیت ضدانعقادی مانند جینک و امگا۳ مصرف می‌کنند. بروملین موجود در آناناس باعث افزایش جذب برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها مانند آموکسی سیلین می‌شود. از همین رو به این افراد توصیه می‌شود قبل از مصرف، با پزشک خود مشورت نمایند.

– مصرف بیش از حدّ آناناس سبب پوسیدگی دندان و تورم لثه می‌شود.

– مصرف آناناس در صورتی که کال و نارس باشد، برای کسانی که به زخم معده مبتلا هستند، مضر است زیرا آناناس در این حالت اسید فراوانی داشته و این اسید می‌تواند موجب تشدید زخم شود.

– مصرف آناناس برای افراد مبتلا به هموفیلی و بیماری‌های شدید کبدی و کلیوی، چندان توصیه نمی‌شود زیرا ممکن است مدت زمان لازم جهت انعقاد خون را افزایش دهد و خطر خونریزی را در این بیماران بالا ببرد.

– آناناس به سبب داشتن قند زیاد، به بیماران مبتلا به قند سفارش نمی‌شود.

– میوه نرسیده آناناس می‌تواند منجر به سقط جنین شود.

– به طور کلی باید در مصرف آناناس همچون دیگر مواد غذایی جانب اعتدال را نگه داشت زیرا در مطالعه‌ای مشاهده شد که مصرف دوز بسیار بالای بروملین (۱۸۴۰ میلی‌گرم)، باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون می‌شود.

کلام آخر

* بهترین زمان مصرف این میوه بین دو وعده غذایی می‌باشد.

* برای تهیه آناناس باید میوه‌ای را انتخاب کنید که وزن آن نسبت به اندازه‌اش بیشتر باشد. آناناس باید بدون لکه، شکستگی و سیاه‌شدگی باشد. وجود نقاط سفت نشان‌دهنده این است که آناناس خیلی زود چیده شده و هنوز به طور کامل نرسیده است.

* مراحل رسیدن آناناس بعد از چیده شدن متوقف می‌گردد از این رو سعی کنید آناناسی را انتخاب کنید که از انتهای شاخه آن‌ بوی مطبوع و شیرینی متصاعد شود. هرچه آناناس بوی قوی‌تری داشته باشد، شیرین‌تر و رسیده‌تر است. از خرید آناناس‌هایی که بوی ماندگی و ترشی می‌دهند، خودداری کنید.

* آناناسی که کاملاً رسیده باشد، برگ‌های آن به راحتی جدا می‌شود از این رو می‌توانید برای اطمینان از رسیده بوده میوه، یک برگ از بالای میوه جدا کنید.

* آناناس‌های بزرگ گوشت بیشتری دارند اما معمولاً هیچ تفاوتی بین آناناس‌های کوچک و بزرگ از نظر مواد مغذی و ویتامین‌ها وجود ندارد.

* نگهداری آناناس ۱ تا ۲ روز در دمای خانه قبل از مصرف، به روند شیرین‌تر شده میوه کمک نمی‌کند اما می‌تواند سبب آبدارتر شدن آن بشود.

* از آناناس می‌توان ماسک تهیه کرد. برای این منظور یک آناناس رسیده را پوست بکنید و وزن آن را اندازه بگیرید، آناناس را خرد کرده و در مخلوط‌کن بریزید و هم‌وزن آناناس، الکل اتیلیک را اندازه گرفته به همراه سه قاشق سوپ‌خوری روغن آفتابگردان اضافه نمایید. مقداری از این ماسک را به مدت ۲۰ دقیقه روی پوست خود قرار داده و سپس پوست خود را با آب نیمه‌گرم بشویید.